Kırgızistan’ın Bağımsızlığı ve Kırgızistan ile Türkiye’nin Ekonomik İlişkileri
Bu sene Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında diplomatik ilişkilerin 30. yıl dönümü kutlanacak. Bu tarihî ilişki, 23 Aralık 1991’de kurulmuştur. Türkiye, Kırgızistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuştur. Nisan 1992’de Bişkek’te Türk Büyükelçiliği ve Ekim 1992’de de Ankara’da Kırgızistan Büyükelçiliği açılmıştır.
Kırgızistan, bu sene bağımsızlığının 30. yıl dönümünü de kutladı. 2300 yıldan fazla tarihî olan Kırgız halkı için 30 yılın, çok kısa bir dönem olduğu açıktır. Ancak bu kısa dönem içerisinde Kırgızistan ile Türkiye, çeşitli alanlarda siyasi diyalog ve iş birliğini geliştirmede önemli başarı elde ettiler.
Kırgızistan-Türkiye ilişkileri; siyasi, ticari, ekonomik, kültürel, sosyal, bilim, eğitim ve askerî-teknik alanlarda iş birliğini sağlayan yüzden fazla anlaşma, sözleşme ve protokolden oluşan yasal bir çerçeveye sahiptir. İki ülke arasındaki ilişkilerin içeriğini ve ruhunu yansıtan temel belgeler; 24 Ekim 1997 tarihli Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki Ebedî Dostluk ve İş Birliği Anlaşması, 1 Temmuz 1999 tarihli iki ülke Cumhurbaşkanları tarafından imzalanan “Türkiye ve Kırgızistan: Birlikte 21. Yüzyıla” Ortak Bildirisi’dir.
Kırgızistan ile Türkiye arasındaki kardeşlik ilişkileri, 26 Nisan 2011 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği Konseyi’nin kurulmasıyla stratejik bir statüye kavuşmuştur. Söz konusu konseyin 5. toplantısı 9 Haziran 2021 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir.
Türkiye, Kırgızistan’ın dış ticaretinde özel bir yere sahip, ayrıca önde gelen yatırım ve ticari ortaklarından biridir. 2019 yılında Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi 519,2 milyon ABD doları olurken 2020 yılında bu, 507,5 milyon ABD dolarına tekabül etmiştir. 2021 Ocak-Ekim ayları arasında, 2020 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında ticaret hacmi 263,6 milyon ABD doları artarak, 661,1 milyon ABD doları olmuştur.
Belirtilmelidir ki 2020 yılındaki iki ülkenin yıllık ticaret hacmine (507,5 milyon dolar), 2021 yılında sadece 8 ayda ulaşılmıştır. Bu ilerlemenin önemli sebebi, iki ülkenin hükûmetleri, parlamentoları ve büyükelçilikleri arasındaki yakın iş birliğidir. Yukarıdaki girişimlerin gerçekleşmesi iki ülke arasındaki ilişkilerin yüksek seviyesini göstermektedir.
Türk Devletleri Teşkilatı Hakkında
Kuşkusuz Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) gelişme potansiyeli çok büyük ve umut vericidir. Avrasya’nın merkezinde bulunan teşkilat üyeleri, geniş bir bölgeyi kapsamaktadır. Türk dili konuşan ülkeler üzerinden; Büyük İpek Yolu dâhil batı ile doğuyu, Avrupa ile Asya’yı birleştiren tüm kara ticaret yolları geçmektedir. TDT’ye üye ve gözlemci ülkelerinin nüfusu yaklaşık 180 milyon kişidir. GSYİH’i ise 1 trilyon ABD dolarından, toplam alanı 4,5 milyon m2’den fazladır. Bu potansiyel, ticari ve ekonomik ilişkilerin, çeşitli alanlarda iş birliğinin geliştirilmesi için büyük gelecek vadetmektedir.
Yukarıdakileri dikkate alarak, Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov ve diğer Türk Devletleri Cumhurbaşkanları, 12 Kasım 2021 tarihinde Türk Devletleri Teşkilatı’nın 8. Zirvesi’nde nihai belgelerden biri olan “Türk Dünyası 2040 Vizyonu” belgesinin kabul edilmesini desteklediler. Bu belge, Türk dili konuşan ülkeler arasında önümüzdeki yirmi yıl boyunca öncelikli alanlarda özellikle güvenlik, ulaştırma ve gümrük, bilgi ve iletişim teknolojileri, enerji, turizm, sağlık, çevre, tarım, kültür, eğitim ve bilim, gençlik ve spor, diasporalarla çalışma vb. alanlarda iş birliğini derinleştirmeye yönelik bir yol haritası görevini yapan stratejik bir belgedir.
Ülkelerin eşit sermaye katkılarıyla 1 Eylül 2022’ye kadar bir “Türk Yatırım Fonu” oluşturma projesinin hayata geçirilmesini önemli buluyoruz. Söz konusu zirvede Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov, Türk Yatırım Fonu’nun genel merkezinin Bişkek’te açılmasını önermiştir. Azerbaycan’da Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA), Türk Kültür ve Miras Vakfı; Kazakistan’da Türk Akademisi; Türkiye’de ise Türk Devletleri Teşkilatı ve TÜRKSOY bulunmaktadır. Lakin Kırgızistan’da Türk Devletleri Teşkilatı’nın hiçbir enstitüsü olmadığından, Yatırım Fonu’nun ülkemizde yer alması önemli ve hakkaniyetli olur.
Bu fonun oluşturulmasını destekleyerek ülkelerimiz arasındaki ticari ve ekonomik bağları derinleştirmeye ve güçlendirmeye odaklanıyoruz. Türk Yatırım Fonu’nun, ikili ve çok taraflı projelerin uygulanması için bir mekanizma olarak önemli rol oynayacağına inanıyorum.
Yerli Düşünce Dergisi’ne Teşekkür Ediyorum
Geçtiğimiz ay, Kırgızistan’ın bağımsızlığının 30. yıl dönümüne ithafen “Yerli Düşünce Dergisi”nin özel sayısı yayımlandı. Orada da Kırgızistan ve Kırgızistan’ın Türkiye ile ilişkileri hakkında daha detaylı bilgi verdim. Söz konusu dergide; Türkiye’nin önemli devlet adamları, bilim insanları ve gazetecilerinin de Kırgızistan hakkında makaleleri yayımlandı. Bu fırsattan yararlanarak, Kırgızistan’ın bağımsızlık gününe önem verip özenle hazırlanan “Kırgızistan Özel Sayısı” için “Yerli Düşünce Dergisi”nin çalışanlarına teşekkürlerimi iletmek istiyorum. Bu, Kırgızistan’ın bağımsızlık günü için çok önemli ve değerli bir armağan.
