Ömer Lütfi Mete ve Eserleri

Ömer Lütfi Mete, 2 Şubat 1950 tarihinde Rize’nin İyidere ilçesinde dünyaya gözlerini açar. Babası, Nüfus Memuru Ali Bey; annesi, soyu Rize’nin Of ilçesindeki Sarallar ailesine uzanan Huriye Hanım; dedesi, İyidere Merkez Camii İmamı Hüseyin Hoca’dır. Altı kardeşi olan Mete, kardeşlerin en büyüğüdür. Leyla Hanım ile evlenen Mete’nin bu evlilikten bir erkek ve üç kız çocuğu vardır (Gök, 2016: 9-10). İlköğretimi ve ortaöğretimi Rize’de tamamlar. Liseden sonra 1970 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne girer. Aynı zamanda gazetede çalışmaya başlar. Annesinin vefatından sonra İktisat Fakültesi’ndeki eğitimini yarıda bırakır. 1974 yılında Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi’ne kaydolur. Atatürk Eğitim Enstitüsü’nün Türkçe Bölümü’nde eğitim görür. Eğitimini tamamladıktan sonra edebiyat öğretmeni olarak mezun olduğu okul olan Rize Lisesi’nde öğretmen olarak göreve başlar. İlerleyen zamanda öğretmenliği bırakan Mete; köşe yazarlığı, gazetecilik ve muhabirliğin yanı sıra dergi ve gazetelerde genel yayın yönetmenliği yapar (Gök, 2016: 15-18). 18 Kasım 2009 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu vefat eder.

Ömer Lütfi Mete’nin; Balonya Tüneli (1978), Çığlığın Ardı Çığlık (1989), Gülce (1989), Ezan Günü: Çizme (1991), Asker ile Cemre (1993), Yerden Göğe Kadar (1993), Hacı Yağı ile Parfüm Arasında (2000), İtfaiye Yanıyor (2005), Milliyetçilik Milliyetsizlik: Kardeşliğimizi Zorlayan Kimlik Tartışması (2007), İtfaiye Yakıyor: Bir Derin Devlet Geyiği (2008), Basılı Yakıt (2009) adlı kitapları, eserlerinden sadece birkaçını oluşturur (http://teis.yesevi.edu.tr). Gazeteci, şair, yazar kimliğinin yanı sıra senarist kimliği de bulunan Mete, senaryo yazmaya ilk olarak Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’nun Mehmet Âkif Ersoy’un vefat yıl dönümü nedeniyle kendisinden bir belgesel yazmasını istemesi üzerine başlar (Adıgüzel, 2018). Ölümünün Ellinci Yılında Mehmet Âkif Ersoy (1986) adlı belgesel ile başladığı bu yolculuk; Çizme (1991), Veysel Karani Hz./Sonsuzluğun İki Yakası (1993), Ahmet Bedevi Hz./Can Perdesi (1993), Köstekli Saat (1993), Beyaz Savaş (1997), Gülün Bittiği Yer (1998) ve The İmam (2005) filmlerinin senaryolarını kaleme alarak devam eder. Bunların yanı sıra Kurtlar Vadisi Irak (2005) filminin senaryo danışmanlığını yapar. Ayrıca Evlere Şenlik (1993), Bizim Ev (1995), Ortaklar (1995), Ayrı Dünyalar (1995), Kurt Kapanı (1999), Deli Yürek (1999), Hayat Bağları (2000), Bir Yıldız Tutuldu (2003) ve Rabia (2003) gibi dizilerin senaristliğini yapar (www.sinematürk.com).

Yönetmenliğini İsmail Güneş’in yaptığı Çizme filmi, Ömer Lütfi Mete’nin Ezan Günü (Çizme) adlı romanından uyarlanmıştır. Film, 1950’lerde Rize’nin bir köyünde Kur’an-ı Kerim’in Türkçe tercümesi ve ezanın Türkçe okutulmasını ve bunun sonucunda ortaya çıkan hadiseleri konu edinir (gencdergisi.com). Tarihî bir olayı konu edinen Gülün Bittiği Yer filminde, yine İsmail Güneş yönetmen koltuğuna oturur. Dram türünde olan The İmam filmi, bir İmam Hatip mezunu gencin yaşadığı sıkıntı ve kimlik çatışmasına değinir. Aynı zamanda film, dinî inancından dolayı toplum tarafından ötekileştirilen bir gencin hayata tutunma çabasına da yer verir. Yönetmenliğini Serdar Akar’ın, senaryo danışmanlığını Ömer Lütfi Mete’nin yaptığı Kurtlar Vadisi Irak filminin (www.sinematürk.com) teması ise milliyetçilik üzerinedir. Film, 2006 yılında Türkiye’de gösterime giren filmler arasında 4.256.567 seyirci sayısına ulaşarak en çok seyredilen Türk filmleri arasında yer alır (boxofficeturkiye). Yönetmenliğini Osman Sınav’ın yaptığı Deli Yürek dizisinde iyi kötü ikilemi, karakterler ve karakterlerin içinde bulundukları ortamlarda belirgin olarak işlenir. Bu bağlamda dizi, toplumdaki onaylanan ve reddedilen değerleri temsil etmede başarılı yapıtlar arasında yer alır (Güngör, 2002:932).

Ömer Lütfi Mete’nin sanat anlayışında etkili olan iki unsurdan söz etmek mümkündür. Bunlardan birincisi, çocukluğundan beri hayatını çevreleyen “dinî iklim” diğeri ise ilerleyen yıllarda benimsediği “millî iklim”dir (Yeşilçiçek ve Gök, 2019: 163). Türk sinemasının, Türk insanının inancı ve kültürüyle bağlantılı olması gerektiğini savunan (Aksoy, 2005) Mete, senaryolarında şahıslar ve olaylardan ziyade olgu ve süreçlere odaklanır. Senaryolarındaki anlatı tarzı ve olayları sunma şekli, seyirciyi görünenin ötesinde görünmeyene bakmaya iter. Bu bağlamda Mete’nin sinemasında dil, ifade etmeden ziyade işaret etmede bir araç olarak kullanılır (Kahveci 2019: 204).

Farklı gazete ve dergilerde yayınladığı şiirlerini Gülce adlı kitabında bir araya getiren Mete, şiirlerini “Leyla Bahsi, Dünya Bahsi ve Mevlâ Bahsi” şeklinde tematik olarak sınıflandırır. Kitap, ismini Leyla Bahsi bölümündeki ilk şiir olan Gülce adlı eserden alır. Mete’nin bu şiirinde, Necip Fazıl Kısakürek’in “var” ile “yok” arasında ya da “bu dünya ile öte dünya arasında” yaşadığı metafizik buhranların izleri görülür. Kitapta yer alan şiirlerinden; Üç Ayak Bir Şafak Osman Öztunç, Gülün Bittiği Yer Haluk Levent, Yiğidi Gül Ağlatır Fatih Kısaparmak tarafından bestelenmiş ve yine aynı sanatçılar tarafından söylenmiştir. Bunların dışında “Yusuf İdim Davut Oldum”, “Bu Şehir Girdap Gülüm”, “Şehidin Destanı”, “Olmaz Olsun” şiirleri de Mete’nin bestelenen diğer şiirleri arasında yer alır (Yeşilçiçek ve Gök, 2019: 167).

Bu şehir girdap gülüm
Girdapta mehtap gülüm
Feleğin bir suyu var
Su değil kezzap gülüm…
Ömer Lütfi Mete

Kaynaklar

_{Adıgüzel, G. (2018). Ömer Lütfi Mete ile Röportaj Yapmıştık; Yiğidin Borcu Ölüm. Erişim Adresi: https://www.izdiham.com/omer-lutfi-mete-ile-roportaj-yapmistik-yigidin-borcu-olum/ Erişim Tarihi: 23.10.2022.
Aksoy, A.(2005). Ömer Lütfi Mete: Türk Sineması Yoktur (Söyleşi). Erişim Adresi: https://www.40ikindi.com/sinema/oku.php?id=1400 Erişim Tarihi: 23.10.2022.
Gök, H,H. (2016). Ömer Lütfi Mete’nin Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi. Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güngör, N. (2002). Televizyonda Gerçekliğin Yeniden Üretilmesi Açısından “Deli Yürek”. İstanbul Üniversitesi. İletişim Fakültesi Dergisi. Cilt 2. Sayı 12. 909-934.
Kahveci, H. (2019). Psikobiyografik Açıdan Ömer Lütfi Mete’nin Hayatı. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Yeşilçiçek V ve Gök H H. (2019). Gazeteci, Roman-Öykü Yazarı, Senarist Kimliklerinin Yanı Sıra Mistik Bir Şair Olarak: Ömer Lütfi Mete. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2019, 9 (1), 160-175.
https://sinematurk.com/kisi/4696-omer-lutfi-mete Erişim Tarihi: 23.10.2022.
https://gencdergisi.com/8447-cizme.html Erişim Tarihi: 24.10.2022.
https://boxofficeturkiye.com/tum-zamanlar/seyirci-rekorlari/turk-filmleri Erişim Tarihi: 24.10.2022.
http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mete-omer-lutfu Erişim Tarihi: 28.10.2022.}