Hitit Tabletleri Yapay Zeka ile Okunuyor
Ankara Üniversitesinin, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü iş birliğiyle yürüttüğü, çivi yazılı tabletlerin 3 boyutlu taranarak yapay zekâ ile okunmasına ilişkin proje Çorum Müzesinde tanıtıldı.
Yaklaşık 1 yıl önce Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi arasında imzalanan protokolle hayata geçirilen “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zekâ Tarafından Okunması Projesi”nde ilk aşama tamamlandı. Bin 954 çivi tablet üzerinde yüksek çözünürlüklü fotoğraflar ve yapay zekâ yöntemiyle çalışma yapılırken, ilk etapta çivi yazılı 500 Hititçe tabletin yapay zekâ ile öğrenme süreci tamamlandı. Bu çalışmada yüzde 75,66 başarı sağlandı. Proje kapsamında işlenen tabletler Hitit Dijital Kütüphanesine entegre edilirken, 3D taranan bütün tabletlerin yüksek çözünürlüklü görünebileceği ve tablet künyelerinin olacağı Hitit Dijital Kütüphanesi, bu alana ilgi duyan tüm kullanıcılara açık olacak.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz koordinatörlüğünde, Dr. Zeynel Karacagil yürütücülüğünde ilerleyen projenin tanıtımı, Çorum Müzesinde düzenlenen programla gerçekleştirildi.
“Tarihle Teknolojiyi Buluşturduk”
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan, sergi açılışının ardından başlayan programda yaptığı konuşmada, Anadolu’nun, insanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün en önemli toprak parçalarından biri olduğunu söyledi.
Türkiye’nin tarih, coğrafi konum ve doğal güzellikler açısından paha biçilmez bir ülke olduğunu, turizmde dünyanın en önemli ülkeleri arasında bulunduğunu belirten Alpaslan, “Çok şükür pandemiden sonra bunun sonuçlarını, ürünlerini ülkemiz, insanların refahı açısından da sonuçlarını almaya başladık” dedi.
Geçmişte Anadolu’da kurulan uygarlıkların bugünkü toplumlara ibret olmasını sağlamak amacıyla arkeolojik kazılara önem verdiklerine dikkati çeken Alpaslan, yapay zekâ projesiyle de tarihle teknolojiyi buluşturduklarını anlattı.
İnsanlığın yazının icadıyla uygarlıklar oluşturmaya başladığını dile getiren Alpaslan, şunları kaydetti:
“Hititler, Anadolu’daki en eski uygarlıklardan biri. Tabletlerin çözülmesi, okunması ve Hititlerin oluşturduğu uygarlığı bütün detaylarıyla bilmek açısından bu tabletlerin çözülmesi ve bilime kazandırılması son derece önemliydi. Bu çerçevede projeyi başlattık ve hızlı şekilde inşallah sonuçlandıracağız. Gelecekte bu tür çalışmaların ne kadar kıymetli olduğunu çok daha net şekilde anlayacağız. Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde hocalarımız bir çalışma ekibi kurdu, orada proje gerçekleştiriliyor. Gerek Boğazkale’deki gerek Kültepe tabletleri burada okunacak. İstanbul Arkeoloji Müzemizde 70 binin üzerinde, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzemizde 40 bin civarında ve Boğazkale’deki 4 bin civarındaki tabletlerimizin tamamı inşallah bu analize tabi tutulacak. Yapay zekâ ve teknolojinin tüm imkanları kullanılarak tabletler analiz edilecek. Böyle kıymetli bir çalışmayı gerçekleştirdiğimiz için ülkemiz adına memnuniyet duyuyorum.”
“Çok Önemli ve Vizyoner Bir Proje”
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar da projeyle Hititlerin kültürü, günlük yaşamı ve geleneklerinin gün yüzüne çıkarılacağını söyledi.
Projenin çok önemli ve vizyoner bir proje olduğunun altını çizen Ünüvar, “Hititçe tabletlerin yapay zekâ ile okunması projesine bir süre önce başlamıştık. Türkiye’nin en köklü arkeoloji bölümünün bulunduğu DTCF’de hocalarımız bu projeyle ilgili önemli bir adım attı ve binlerce yıl önce yazılmış tabletleri yapay zekâ ile okutuyor” dedi.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin arkeoloji için çok önemli bir kurum olduğuna işaret eden Ünüvar, “Türkiye’nin 18 yerinde kazı yapıyoruz. Çorum’da da Alacahöyük kazı alanı var. 1935 yılından itibaren sürekli kazı yapılan bir alan” dedi.
Çorum’un Hititler için son derece önemli bir coğrafya olduğuna dikkati çeken Ünüvar, “Proje başarılı şekilde devam ediyor. Bugünün teknolojisi yapay zekâ. Yapay zekâ ile 4250 yıl önce yazılmış tabletler üzerindeki yazılardan Hitit dönemine ait gün yüzüne çıkmamış gelenekleri, görenekleri, özellikleri gün yüzüne çıkartıyoruz” diye konuştu.
Hata Payı Düşük
Proje koordinatörü Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz da Hititçeyi manuel olarak deşifre etmeye çalıştıklarını ancak bu yöntemin daha yavaş ve daha çok hataya açık şekilde ilerlediğini, yapay zekânın ise daha kısa sürede ve düşük hata payıyla çalıştığını anlattı.
Gavaz, dünyada yapay zekâ ile yürütülen birçok çalışma bulunduğunu belirterek, Hitit çağı olarak ilk defa çalışma yaptıklarını, projeyle dünyayı yakalamayı değil, dünya ile rekabet etmeyi hedeflediklerini kaydetti.
“Dünyada Bir İlki Başarmanın Gururunu Yaşıyoruz”
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil de bugün dünyada bir ilki başarmanın gururu ve heyecanını yaşadıklarını belirtti. Proje kapsamında tabletlerin 3 boyutlu taramasını ve dijital arşiv haline getirilmesini sağladıklarını, bundan sonraki süreçte yapay zekânın tabletleri okumasını sağlamayı planladıklarını dile getiren Karacagil, “Tabletler, Bakanlığımızın temin ettiği tarayıcı ile yaklaşık 2,5 milyon nokta atışıyla taranıyor. Son olarak renklendiriliyor. 1954 tableti yüksek çözünürlükte taradık ve arşivledik. Çekimler devam ediyor. 385 tableti 3 boyutlu olarak taradık, 86’sını renklendirdik” ifadelerini kullandı.
Binlerce yıllık bir tabletin canlı olarak çözümlendiği proje tanıtımının ardından katılımcılara Hitit mutfağından yiyecekler ikram edildi.
Anı fotoğrafı çektirilmesiyle sona eren programa; Çorum Vali Yardımcısı Hakan Kubalı, Çorum Belediye Başkanı Halil İbrahim Aşgın, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Gökhan Yazgı, Hitit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Osman Öztürk, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Levent Kayapınar ve akademisyenler katıldı.
